İran İsrail saldırısına nasıl karşılık verebilir?

İran, silahlı kuvvetlerini ve nükleer programını hedef alan çok sayıda saldırıya hızlı bir ilk yanıt olarak İsrail’e insansız hava araçları gönderdi, ancak çok daha büyük bir misilleme beklenebilir.

İsrail, güçlerini alarma geçirdi ve İsrailli sivillerin füze ve insansız hava aracı saldırılarına hazır olmaları gerektiği uyarısıyla “özel olağanüstü hal” ilan etti.

İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, İsrail’in “ağır bir ceza” ile karşı karşıya kalacağına yemin etti. İran’ın tepkisi yalnızca İsrail’i hedef almakla kalmayıp Orta Doğu’nun çok daha geniş bir kesimini etkileyebilir ve küresel ekonomi üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir.

İran’ın olası seçenekleri

▶ İnsansız Hava Aracı ve Füze Saldırıları: Bunlar çoktan başladı. İran, misilleme stratejisinde kilit rol oynayan binlerce balistik füzeye ve genişleyen bir insansız hava aracı filosuna sahip. Nisan 2024’te İran, İsrail’in İran mevzilerine yönelik saldırılarına yanıt olarak 300’den fazla füze ve insansız hava aracı fırlatarak ilk kez İsrail topraklarına doğrudan bir saldırı gerçekleştirmişti.

Bu eylem, Tahran’ın hızlı ve isabetli misilleme kapasitesini gösterdi.

Önceki İsrail hava saldırıları, İran’ın ilerleyen askeri gücünü sınırlama çabasıyla İran’ın füze altyapısını hedef almış olsa da, İran savunma bakanı ülkenin savunmasını yeniden inşa ettiğini ve güçlendirdiğini belirtti. Sonuç olarak İran, Irak ve Körfez’dekiler gibi bölgedeki ABD üslerini vurabilecek menzile sahip çok sayıda füze de dahil olmak üzere güçlü bir cephanelik bulundurmaya devam ediyor ve bu da olası bir çatışmayla ilişkili riskleri artırıyor. Ancak ABD, İsrail saldırılarından uzaklaştı ve potansiyel olarak hedef olup olmayacağı konusunda sorular ortaya çıktı.

▶ Vekil Güçler: İran’ın Yemen’deki Husiler, Irak milisleri, Filistinli gruplar ve Lübnan’daki Hizbullah’ı içeren vekil gruplar ağı, roket saldırıları, sabotaj ve gizli operasyonlar gerçekleştirme kapasitesine sahip. Ancak Hizbullah’ın operasyonel gücü, son İsrail askeri eylemleri ve mevcut etkinliğini sınırlayan ağır ekonomik yaptırımlar nedeniyle azaldı.

Bununla birlikte, ABD ve İsrail istihbaratı, vekil misillemesini, İran’a yönelik herhangi bir İsrail saldırısına karşı en olası ve acil tepki olarak görmeye devam ediyor. Newsweek’e yakınlarda verdiği bir röportajda, üst düzey bir Husi temsilcisi, İran’ı İsrail ile bir çatışmada desteklemeye istekli olduklarını teyit ederek, Tahran’ın hızlı, çok cepheli bir misilleme düzenleme kapasitesinin altını çizdi.

▶ Küresel Petrol Akışının Tıkanması: İran, her gün dünya petrolünün yaklaşık yüzde 20’sinin taşındığı hayati bir geçiş yolu olan Hürmüz Boğazı’ndaki taşımayı aksatma niyetiyle ilgili sürekli uyarılarda bulundu. Yılın başlarında, İran İslam Devrim Muhafızları Kolordusu (IRGC) komutanları, yaptırımlar yoğunlaşırsa veya saldırılar meydana gelirse boğazı tehdit altına almak veya geçici olarak engellemek maksadıyla deniz mayınları, füzeler, hızlı saldırı gemileri ve denizaltılar kullanmaya hazır olduklarını belirttiler. İran, deniz trafiğine müdahale yeteneği, tam ölçekli bir çatışma başlatmadan petrol fiyatlarını önemli ölçüde artırma ve küresel ekonomik baskı uygulama potansiyeline sahipç Bu Tahran’ın bu kritik enerji koridoru üzerindeki nüfuzunu gösteriyor. Dünya petrol fiyatları, İsrail’in İran’a yönelik saldırılarından kısa süre sonra yüzde 10’dan fazla arttı.

▶ Siber Savaş: IRGC’ye bağlı Mabna Enstitüsünce yürütülenler de dahil İran’ın hem ekonomik zarar verir hem de sembolik darbeler vururken makul bir inkar imkânı sağlayan siber operasyonları, Amerikan ve İsrail finans kuruluşlarını, kamu hizmetlerini ve askeri ağlarını hedef aldı. Son zamanlarda İran, yetkililerinin birkaç ülke için sonuçları olabileceğini öne sürdüğü, İsrail’in nükleer programı hakkında bilgi içerdiği bildirilen binlerce hassas İsrail belgesini edindiğini iddia etti. Ayrıca, İranlı hackerlar, su ve enerji sistemleri de dahil İsrail’in hayati altyapısına yönelik saldırılarını artırdılar ve bu da siber savaşa merkezi bir misilleme biçimi olarak daha fazla güvenildiğini gösteriyor.

▶ Nükleer Tırmanma: İran nükleer silah peşinde olmadığını söylese de, yetkilileri devam eden dış baskıların veya ülkenin hayatta kalmasına yönelik tehditlerin nükleer silahlanmaya yönelik bir hareketi tetikleyebileceği konusunda uyardı. İran, bu hafta BM nükleer gözlemci kuruluşu  Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nda yapılan- kınama oylamasının ardından uranyum zenginleştirmeyi hızlandıracağını söylemişti.

Hamaney’in kıdemli danışmanları, yaptırımların yeniden uygulanması veya İran’ın varoluşsal bir tehdit algılaması durumunda, gönüllü sınırlamaları kaldırıp uranyum zenginleştirmeyi hızla silah sınıfı seviyelerine çıkarabileceğini ve bunun da olası herhangi bir çatışmada nükleer riskleri önemli ölçüde artırabileceğini belirtti.

(AEK)