Uluslararası Af Örgütü, ABD’nin kuzeydoğu Suriye’deki insani yardım fonlarını aniden kesmesinin, on binlerce kişinin keyfi olarak tutulduğu kamplarda büyük bir insani kriz yarattığını belirtti. Örgüt, Suriye’deki yeni hükümete ve bölgedeki özerk yetkililere, insanlık dışı gözaltı uygulamalarına acilen son verme çağrısında bulundu.
Fon kesintileri kaos yarattı
ABD yönetiminin Ocak ayında aldığı ani yardım kesintisi kararı, El Hol ve Roj kamplarında sağlık hizmetlerinin aksamasına, güvenliğin zayıflamasına ve binlerce kişinin temel ihtiyaçlara ulaşamamasına neden oldu.
El Hol kampını yöneten Blumont adlı sivil toplum kuruluşu faaliyetlerini askıya almak zorunda kaldı; 300’e yakın personel görevine gelmedi. 600 Iraklının ülkesine dönüşü planlanan bir günde, işlemleri tamamlayacak hiçbir yetkili bulunamadı.
Mart ayı itibarıyla ABD’nin en az 117 milyon dolarlık yardım fonunu kestiği, ancak bir kısmını yeniden tahsis ettiği bildirildi. Yine de Uluslararası Af Örgütü’nün görüştüğü pek çok kişi, sağlık merkezlerinin kapanması, ambulans hizmetlerinin azalması ve çocuk rehabilitasyon programlarının durması gibi nedenlerle endişeli.
On binlerce kişi suçsuz yere alıkonuluyor
Uluslararası Af Örgütü, bölgedeki kamplarda ve gözaltı merkezlerinde yaklaşık 46 bin 500 kişinin—çoğunluğu kadın ve çocuk—tutulduğunu, çoğunun hakkında herhangi bir suçlama olmadığını belirtti. Bu kişiler, IŞİD bağlantısı olduğu varsayımıyla süresiz şekilde alıkonuyor. Hâlâ binlerce Suriyeli ve yabancı erkek, hiçbir yargı süreci olmadan cezaevlerinde tutuluyor. Bazı tutukluların işkenceye uğradığı da rapor edildi.
“Bu insanlar IŞİD’in hedefi haline gelebilir”
Görüşülen insani yardım çalışanları, kamplardaki kötü koşulların radikalleşmeyi körükleyebileceği uyarısında bulundu. “El Hol ve Roj kamplarında kalanlar, açlık ve umutsuzluk içinde ‘Gel bizi al’ diye IŞİD’e sesleniyor gibi” diyen bir görevli, örgütün yeni militanlar devşirme riskiyle karşı karşıya olunduğunu söyledi. Nisan ayında özerk yetkililer, IŞİD’in kamplarda aileleri kaçırma girişimleri ve militan toplama faaliyetleri nedeniyle El Hol’de yeni bir güvenlik planı başlattı.
“Bu sistemin artık sona ermesi gerekiyor”
Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, “ABD’nin plansız yardım kesintileri, kamplardaki kırılgan dengeyi daha da bozdu. Artık bu hukuksuz gözaltı sistemine son vermenin zamanı geldi” diyerek uluslararası topluma çağrıda bulundu. Callamard, çocuklar ve bakıcılarının acilen ülkelerine iade edilmesi, diğer kişilerin ise adil bir değerlendirme sürecine alınması gerektiğini vurguladı.
“Kim uluslararası suçlardan yargılanmalıysa buna karar verilsin, kalanlar serbest bırakılsın” dedi.
Çözüm önerileri: Geri dönüşler hızlandırılmalı
Af Örgütü’nün raporunda yer alan başlıca tavsiyeler şöyle:
- Kamplarda kalan Iraklı ve Suriyelilerin gönüllü geri dönüşünü sağlamak üzere BM ve özerk yönetimler koordineli bir plan geliştirmeli.
- Ailelerinden koparılan çocuklar, yeniden aileleriyle bir araya getirilmeli.
- İnsan ticareti mağdurları ve IŞİD’den kurtulanlar, özel destek ve rehabilitasyon programlarına erişmeli.
- Uluslararası suçlara karışmayan bireyler, yurtlarına gönderilmeli.
- Yargılanması gerekenler için adil ve uluslararası standartlara uygun hukuk süreçleri başlatılmalı.
Yeni diplomatik fırsatlar doğuyor
Suriye’de Esad yönetiminin uluslararası ilişkilerde kısmen yeniden kabul görmesi, BM’nin bölgede artan varlığı ve bazı ülkelerin vatandaşlarını geri alma yönündeki çabaları, bu sorunların çözümünde yeni bir fırsat doğurabilir. Uluslararası Af Örgütü, bu fırsatın değerlendirilerek on yıllardır süren hukuksuzluğun sona erdirilmesi gerektiğini vurguladı.
(EMK)